BİLGİYE ULAŞMAK İÇİN NE KADAR BEKLERSİNİZ? BİR UZAY MASALI: STARLİNK

Elon Musk, 1971 yılında Güney Afrika Cumhuriyeti’nin mütevazı bir kenti olan Pretoria’da Dünya’ya geldi. Elektromekanik mühendisi-pilot ve denizci Afrikalı bir baba ile diyetisyen-manken Kanadalı bir annenin ilk çocuğuydu. Aslında annesinin çok başarılı bir insan olduğunu belirtmek gerek. Bunu biz değil “Times” dergisi “Kendi başına bir yıldız.” ifadesiyle söylüyor. İki kardeşi Kimbal ve Tosca Musk ve birçok kuzeni ile birlikte büyüdü. Waterkloof House Hazırlık Okulunda, oradan mezun olduktan sonra ise Pretoria Erkek Lisesinde okuyan Musk sonra Kanada Ontario’daki Queen’s Üniversitesinde iki yıl geçirip akabinde ABD’ye Pennsylvania Üniversitesine transfer oldu. Fizik ve ekonomi alanlarında çift anadal yaparak mezun oldu. “Ardından, fizik alanında doktora yapmak için Stanford Üniversitesine başladı ancak yalnızca iki gün sonra toplumu değiştirmek için internetin fizikten daha büyük bir potansiyele sahip olduğunu düşünmesi sebebiyle okuldan ayrıldı.”Böylece eğitim hayatını tamamlamış oldu. Musk, kardeşi Kimbal ve bazı yatırımcıların desteği ile yazılım firması Zip2’yu kurarak iş hayatına başladı. Buranın satışından elde ettiği para ile online bankacılık firması “X.com”u kurdu. Bir yıl sonra “PayPal” firmasını aldı. PayPal’ın satışı ile Musk 165 milyon dolar kazandı.

Kardeşi Kimbal Musk şef, işadamı ve yardımsever olarak tanınır. Diğer kardeşi olan Tosca Musk ise sinemacı, yönetmen ve yapımcıdır. Üç kardeş, kendi alanlarındaki pek çok başarıya imza attığı gibi ekip olarak çalışıp farklı alanlarda güzel çalışmalar yürütmektedirler. Kimbel Musk halen abisinin kurucularından olduğu “Tesla Inc.” ve “SpaceX” şirketlerinin kurullarında yer almaktadır. İş hayatındaki değişken süreçlerden sonra Elon Musk, farklı bir alana yöneldi. Uzay!

Uzayı keşfetme tabii ki birkaç kuşaktır gerçekleştirilen bir şeydir. Fikri temelleri roketlerin fırlatılması esasına dayalıdır. Ancak roket maliyetleri oldukça fazladır. Bu nedenle Musk, daha düşük maliyetli roketler yapabilmek için “SpaceX” firmasını kurdu ve ilk iki roketi “Falcon1” (2006) ile “Falcon 9”u (2010) rakiplerine göre çok daha düşük maliyetlerle tasarladı. Bu sebeple hazırladıkları 3. roket olan “Falcon Heavy” en büyük rakibinin taşıma kapasitesinin neredeyse iki katına çıktı ve bunu sadece üçte biri maliyetine yaptı. SpaceX ayrıca “Uluslararası Uzay İstasyonu”na tedarik sağlayabilmek için “Dragon” isimli bir uzay aracı tasarladı. Musk, uzay uçuşunun maliyetlerini düşürebilmek için yeniden kullanılabilir roketler üzerinde çalışmaya başladı. Starlink’in projesinin amacı, dünyadaki en ücra köşelere bile internet hizmeti sunmaktır. Bu nedenle Dünya’yı bir ağ gibi çevreleyen 42000 uydu yörüngeye oturtulacaktır. (Burada biraz durmak gerek. Çünkü günümüze kadar olan süreçte uzaya gönderilen araçların toplam sayısı sadece yaklaşık 9000’dir.) Aslında projenin tek amacı bu değil. Şu andaki teknolojiden daha hızlı internet erişimi de sağlamayı hedeflemektedir Starlink.

Dünya’nın çevresinde dönen yapay uydular kendi içlerinde çeşitlilik gösteriyor. Haritalama ve görüntüleme yapan uydular Dünya’ya daha yakın konumlarda bulunması gerektiğinden yüksek hızlarda dönmektedir. Aksi halde uydu Dünya’nın çekimi sonucu yeryüzüne düşmekten kurtulamaz. İşte bu nedenle haritalama ve görüntüleme için kullanılan uydular bir gün içerisinde Dünya’nın çevresini 16 kez dönebilir. Fakat iletişim ve haberleşme uyduları Dünya’nın belli bir bölgesinde konumlandırılır. Bu nedenle Dünya’nın çevresinde Dünya ile aynı hızda (açısal) dönmek zorundadır. Dünya bir tam turunu yirmi dört saatte tamamladığına göre bu uydular da yirmi dört saatte başladıkları konuma geri dönmelidir. Tam da bu nedenle iletişim uyduları Dünya’ya görece uzak bir mesafe olarak kabul edilen 36.000 kilometrede konumlandırılır. Bu mesafe nedeniyle bilgi aktarımında yaşanan gecikme (verinin uyduya ulaşması ve geri dönmesi nedeniyle) 480 milisaniye civarındadır. Ne yazık ki bu gecikme fiber optik kablolardaki gecikmeden oldukça fazladır.(4)

Covid-19 virüsü nedeniyle geçtiğimiz online eğitimde hep birlikte gördük ki milisaniye boyutundaki gecikmeler iletişimi iyi yönde etkilemiyor.

Starlink’in Farkı ne?

İşte bu süreçte devreye Starlink’in projesi giriyor. Bu yenilikçi proje ile internet iletişimimizin tamamı uydular aracılığı ile yapılacak. Ama bu uydular Dünya’dan yalnızca 550 km uzaklıkta yörüngeye oturtulacak. Dolayısıyla veri aktarımındaki gecikmelerin 25 milisaniye dolayında olacağı öngörülüyor. Bu hesap, borsa sektörü gibi hızlı veri aktarımının büyük farklar yarattığı pazarlar için kutlamayı hak ediyor.Şimdi size küçük bir tüyo: Starlink projesinin internetiçok daha ucuza kullanmamızı sağlayacağı dasöyleniyor. Düşünsenize hem daha hızlı hem de daha ucuz. Vakti zamanında ünlü fizikçi Nikola Tesla’nın hayali “Dünyanın her yerine bedava elektriği kablosuz ulaştırmak” idi. Kim bilir belki Elon Musk bu hayali internet için gerçekleştirir. Dünya’nın çevresinde dönen yapay uydular kendi içlerinde çeşitlilik gösteriyor. Haritalama ve görüntüleme yapan uydular Dünya’ya daha yakın konumlarda bulunması gerektiğinden yüksek hızlarda dönmektedir. Aksi halde uydu Dünya’nın çekimi sonucu yeryüzüne düşmekten kurtulamaz. İşte bu nedenle haritalama ve görüntüleme için kullanılan uydular bir gün içerisinde Dünya’nın çevresini 16 kez dönebilir. Fakat iletişim ve haberleşme uyduları Dünya’nın belli bir bölgesinde konumlandırılır. Bu nedenle Dünya’nın çevresinde Dünya ile aynı hızda (açısal) dönmek zorundadır. Dünya bir tam turunu yirmi dört saatte tamamladığına göre bu uydular da yirmi dört saatte başladıkları konuma geri dönmelidir. Tam da bu nedenle iletişim uyduları Dünya’ya görece uzak bir mesafe

olarak kabul edilen 36.000 kilometrede konumlandırılır. Bu mesafe nedeniyle bilgi aktarımında yaşanan gecikme (verinin uyduya ulaşması ve geri dönmesi nedeniyle) 480 milisaniye civarındadır. Ne yazık ki bu gecikme fiber optik kablolardaki gecikmeden oldukça fazladır.(4) Covid-19 virüsü nedeniyle geçtiğimiz online eğitimde hep birlikte gördük ki milisaniye boyutundaki gecikmeler iletişimi iyi yönde etkilemiyor.

Peki, Var Olan İletişim Uyduları Neden Kullanılamıyor?

SpaceX, özel uçuş şirketi sayesinde Starlink’in tamamlanması için her ay 60 uydu fırlatılarak yörüngeye oturtuluyor. Tam 60 uydu gökyüzünde! Aslında yapay uydular ışıklı cisimler değillerdir. Ama enerji ihtiyacını karşılamak için üzerinde Güneş panelleri taşırlar. Güneş panelleri ışığı yansıtabildiğinden uyduların konumunu, internet siteleri ve uygulamalardan edindikten sonra biraz da şanslıysanız bu ihtişamlı Starlink incilerini izleyebilirsiniz. Eğer fotoğraf makinenizi uzun pozlama seçeneğinde kullanırsanız bu zincir artık gökyüzünde süzülmekte olan tren vagonlarına dönüşecektir.

Uyduları uzaya gönderecek olan “Falcon 9” isimli roket tekrar tekrar 100 kez kullanılabilmesi ile dikkat çekiyor. Uydular kullanım sürelerini tamamladıklarında kendi kendilerini imha edebilme özelliklerine sahip. Şöyle ki uydu, kullanım süresi dolduğunda itici iyon motorları sayesinde Dünya’ya yaklaşacak ve gerisini güvenilir bekçimiz olan atmosfer halledecek.

Atmosfere giren uydunun sürtünme nedeniyle ısınarak parçalanması ve tamamen toza dönüşmesi bekleniyor. Uyduların bu kadar hafif yapılmasının temel amacı, atmosferde tamamen toza dönüşmesi. Elon Musk, uyduların kendilerini yok etme süreçlerinin tamamen güvenilir olduğu konusunda emin. (6) Gök cisimlerinin atmosfere girdiğinde parçalanması sırasında ortaya çıkan görüntüye halk dilinde “kayan yıldız” diyor ve dilek tutuyoruz. Ama yine de bu görüntüleri izleme fırsatı bulursanız ortaya çıkan toz bulutunun uzay kirliliği yaratmayacak ölçüde olmasını dileyebilirsiniz. Aslında tam olarak her şey daha hızlı, ekonomik ve geniş kapsama alanlı internet için değil. Elon Musk’ın uzun vadedeki planları arasında Mars gezegeninde insan kolonisi oluşturmak var. Dünya yörüngesine 42000 uydu yerleştiren teknolojinin Mars’a hem insan hem de koloninin yaşayacağı yapıları inşa etmek için gerekli parçaları götürebileceği düşünülüyor. Böylece insanlık “Çok gezegenli bir uygarlık.” Olabilecek.